'Help meertalige leerlingen hun talenten volledig te ontwikkelen'

In de Brainportregio, waar de komende jaren steeds meer meertalige leerlingen instromen, hebben veel docenten hiermee te maken. Tal van middelbare scholen hebben ook zelf manieren bedacht om deze leerlingen extra ondersteuning te bieden. Maar toch waren er signalen dat docenten behoefte hadden aan ondersteuning: kennis en praktische tips die ze zelf in de klas kunnen toepassen.

Daarom biedt de Inlcusive Teaching Academy een compacte maatwerkopleiding aan voor docenten in het voortgezet onderwijs, die in deze behoefte voorziet: Lesgeven met NT2-kennis in een meertalige klas. Onno ter Haar, werkzaam bij Radboud in’to Languages en een van de ontwikkelaars van de opleiding, vertelt over het waarom en hoe.

Er was al een post-ho opleiding tot gecertificeerd NT2-docent. Wat voegt deze opleiding toe?

Onno: ‘Die opleiding is erg tijdsintensief en vooral bedoeld voor docenten die fulltime als NT2-docent aan de slag gaan. Bijvoorbeeld in de eerste opvang voor meertaligen. Maar we merkten dat er ook veel vakdocenten zijn die behoefte hebben aan praktische kennis die ze direct in de klas kunnen toepassen. Zij zeggen: ‘Ik probeer meertalige leerlingen zo goed en zo kwaad als dat gaat te helpen, maar hoe kan ik het effectiever aanpakken?’ Voor hen is deze opleiding ontwikkeld, zodat ze meertalige leerlingen kunnen helpen om succesvol te zijn in het voortgezet onderwijs.’

Maar weten ervaren docenten niet allang wat werkt en wat niet?

‘Ervaren docenten die al wat langer met de doelgroep werken, zullen zeker al goede dingen doen. In de bijeenkomsten wisselen we die praktische tips natuurlijk uit. Maar veel meertalige leerlingen met weinig schoolervaring in eigen land moeten ook nog allerlei schoolse vaardigheden opdoen. Als je hen daarbij goed wilt ondersteunen, zul je kennis van NT2-didactiek moeten hebben. Dat geeft je bovendien houvast om prioriteiten te stellen bij de ondersteuning, want er zijn nog zoveel andere dingen die je als docent te doen hebt.’

Kun je uitleggen waarom meertalige leerlingen dit nodig hebben?

‘Stel je voor: je belandt als Indiase, Oekraïense of Bulgaarse puber op een middelbare school terwijl je alleen basiskennis van de taal hebt. Zo’n leerling moet niet alleen Nederlands leren, maar ook hoe die een leestekst of een schrijfopdracht kan aanpakken. Dat geldt trouwens ook voor sommige niet-meertalige leerlingen. Teksten, toetsen en opdrachten bevatten voor meertalige leerlingen vaak veel moeilijkheden. Dat kan te maken hebben met het taalgebruik, de structuur of conventies maar ook met wat er in zo’n opdracht verwacht wordt. Zo zullen leerlingen misschien vanuit hun onderwijscultuur niet gewend zijn om te werken met bronnen, zoals bij geschiedenis, en die kritisch met elkaar te moeten vergelijken. Dat vraagt bovendien een heleboel van hun lees- en schrijfvaardigheid. Dan is het risico groot dat ze niet doen wat er van hen verwacht wordt. In onze opleiding leer je als docent hoe je deze leerlingen kunt helpen en hoe je ook nog tijd overhoudt voor de rest van de klas.’ 

Wat leer je dan, bijvoorbeeld?

‘Denk bijvoorbeeld aan instructietaal. Die moet afgestemd zijn op de leerling. Maar hoe doe je dat? Níet door krom, versimpeld Nederlands te gaan praten. Om je taal te kunnen afstemmen op de leerlingen, moet je jezelf kunnen analyseren. Hoe praat ik? Wat voor zinnen maak ik? Wat is mijn spreektempo? Veel mensen vinden het lastig om zichzelf hierin onder de loep te nemen. Maar je hebt er heel veel aan, je leert wat helpt en wat niet.’

Is de opleiding puur praktisch, of ook theoretisch?

‘De nadruk ligt op de praktijk, maar je krijgt ook theoretische scholing: wat is dat nou, een NT2-leerling? Hoe verloopt het proces van een tweede taal leren? Je leert het taalniveau van de leerlingen inschatten. Maar we hebben het ook volop over de eigen lespraktijk: wat komen de docenten in hun eigen klas tegen?’

In deze opleiding werken jullie samen met een aantal partners, toch?

‘Ja, inderdaad. Deze opleiding is een samenwerking met Kenniscentrum NT2 De Kempen/ Pius X- College en Expertisecentrum Global College Eindhoven /SILFO-scholen. Zij hebben veel ervaring in het lesgeven aan meertalige leerlingen. De deelnemers aan de opleiding leggen ook praktijkbezoeken op die scholen af. Zo kunnen ze inzichten die ze in de bijeenkomsten opdoen, observeren in de praktijk. Daarnaast is er tijdens die praktijkbezoeken ook praktijkcoaching en intervisie. Dat wordt verzorgd door de kennispartners, die natuurlijk de context van de Brainportregio het beste kennen. Om die reden verzorgen ze ook een gedeelte van het programma. Samen proberen we de deelnemers zoveel mogelijk mee te geven.’

Je leert dus met een NT2-bril naar je vak kijken?

‘Ja, precies, en het maakt daarbij niet uit of je wiskunde geeft, geschiedenis of Frans. Het overbrengen van de vakinhoud staat centraal.  Deze opleiding leert je wat de struikelblokken zijn voor meertalige leerlingen en hoe je die uit de weg kunt ruimen. Er zijn heel praktische handvatten en hulpmiddelen. ChatGPT kan je hierbij goed helpen, bijvoorbeeld bij het vereenvoudigen van je instructies. De opleiding is bovendien maatwerk: we passen de opleiding aan op wat de deelnemers nodig hebben. Ook andere leerlingen profiteren trouwens van deze kennis, met name degenen die niet zo taalvaardig zijn.

Wat ook heel zinvol is: deze leerlingen maken natuurlijk taalfouten. Je leert welke fouten logisch zijn in hun taalontwikkeling, en wat ‘echte fouten’ zijn. We hebben het over de beste manier van feedback geven. Geef je een proefwerk terug vol rode strepen? Hoe check je vooruitgang?’

Waarom raad je docenten aan om zich aan te melden?

‘Het is toch zonde als meertalige leerlingen niet kunnen laten zien wat ze kunnen, terwijl je dat zo makkelijk kunt voorkomen? Als docent wil je dat zoveel mogelijk leerlingen een succesvolle schoolcarrière hebben, dat ze hun potentie waarmaken. Bovendien is in de snelgroeiende Brainportregio elk talent hard nodig. Deze opleiding gaat je daar zeker bij helpen.’